အမ်ိဳးသမီး မ်ားႏွင့္ ေသြး ေပါင္ခ်ိန္ ေျပာင္း လဲမႈ

ေသြးေပါင္ ခ်ိန္ (blood pressure) တိုင္းတာ ျခင္း ကို လူတိုင္း နီးပါး သိၿပီး ျဖစ္ၾက သည္။ ခ်ိန္လည္းခ်ိန္ဖူးၾကသည္။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင္႕ မိသားစု ဆရာဝန္မ်ား၊ အထူးကုမ်ားႏွင္႕ ေဆး ခန္း၊ ေဆး႐ံုျပင္ပလူနာဌာနမ်ားသို့သြား ေရာက္ျပသတိုင္းေသြးခုန္ႏႈန္း (Pulse) ေသြးေပါင္ခ်ိန္ႏွင္႕ကိုယ္အေလးခိန္ စသည္မ်ားကို တာဝန္က်သူနာျပဳမ်ား မွလည္းေကာင္း၊ ဆရာဝန္ ကိုယ္တိုင္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တိုင္းတာမွတ္သား ေလ႕ရွိသည္။ ေသြးတိုး၍ ေသြးတိုးအ တြက္သြားေရာက္ျပသျခင္းမဟုတ္သည္႕ တိုင္ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္အရတိုင္းတာ ေလ႕ရွိၾကသည္။
ေသြးေပါင္ခ်ိန္ဆိုသည္မွာ အၾကမ္း ဖ်င္းအားျဖင္႕ ႏွလံုးရွိ ဘယ္ဘက္ ေအာင္ ပိုင္းခန္းမႀကီးမွ ညႇစ္ထုတ္လိုက္ေသာ ေသြးပမာဏ Cardiac Out put) ကိုယ္တြင္းရွိေသြးေၾကာနံရံမ်ား၏ ေတာင္႕ ခံထားမႈႏွင္႕ တစ္ကိုယ္လံုးမွ ျပန္လာ ေသာ ေသြးျပန္ေၾကာေသြးပမာဏ (Venous Return) တို့အေပၚတြင္ တည္မွီၿပီး ျဖစ္ေပၚလ်က္ ဇီဝကမၼျဖစ္ စဥ္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ျဖင္႕ အတက္အ က်ေျပာင္းလဲေနရသည္။
က်ား/မမေရြး (၂၄) နာရီအတြင္း တြင္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိတ္ဓာတ္ ေျပာင္းလဲမႈအရွိန္အဟုန္မ်ားေၾကာင္႕ တစ္သမတ္တည္း တစ္ေျပးညီရွိမေနဘဲ အနည္းငယ္စီတက္လိုက္ က်လိုက္ ေျပာင္းလဲေနသည္။ အိပ္ရာထိခ်ိန္၊ ထမင္းစားေသာက္ၿပီးခ်ိန္၊ ေရမိုးခ်ိဳးၿပီး ခ်ိန္၊ လမ္းေလွ်ာက္ၿပီးျပန္လာခ်ိန္ စသည္႕ အေျခအေနမ်ားတြင္ တိုင္းတာခ်ိန္တြယ္ၾကည္႕ပါက တစ္ေျပး ညီရွိမေနဘဲ အနည္းနဲ့အမ်ား ေျပာင္းလဲ ေနသည္။ (၂၄) နရီကာလပတ္လံုး တူညီျခင္းမရွိေပ။ အထူးသျဖင္႕ စိတ္ဆိုး ေဒါကန္ျခင္း၊ ေအာ္ဟစ္ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္း၊ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းျခင္းဟူေသာ စိတ္ အေျပာင္းအလဲမ်ားတြင္ပို၍ သိသာႏိုင္ သည္။
အေပၚေသြး(systolic pressure) ႏွင္႕ေအာက္ေသြး(Diastolic pressure) မ်ိဳးတြင္အေပၚေသြးက သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲေလ႕ရွိသည္။ ၄င္းအေပၚေသြး ႏွင္႕ေအာက္သြးျခားနားခ်က္ကို (Pulse Pressure)ဟုေခၚသည္။ အခ်ိဳ႔ေသာ အေျခအေနႏွင္႕ ေရာဂါတြင္ ဤျခားနား မႈႏွင္႕ေရာဂါကို မွန္းဆႏိုင္သည္။ တစ္ဖန္ေသြးေပါင္ခ်ိန္တိုင္းတာသည္႕ အေနအထားႏွင္႕ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ကိရိယာ မတူညီမႈ တစ္ခုတည္းႏွင္႕ပင္အေျပာင္း အလဲရွိေနေပသည္။
ဥပမာထိုင္၍ခ်ိန္ ျခင္း၊ အိပ္လ်က္ခ်ိန္ျခင္း ဘယ္ဘက္/ ညာဘက္ လက္ေမာင္းစသည္႕ေနရာ ေျပာင္းလဲခ်ိန္ျခင္းမ်ားကပင္မတူညီႏိုင္ ဘဲျဖစ္ေနတတ္သည္။ အေနအထားတူ ခ်ိန္သည္႕တိုင္ အနားယူၿပီးမွခ်ိန္ျခင္း ႏွင္႕ ေဆးခန္းသို့ေရာက္လွ်င္ေရာက္ခ်င္း ခ်ိန္တြယ္တိုင္းတာမႈမ်ားကကြဲျပားမႈရွိ ေနႏိုင္ေပသည္။ ဤအခ်က္မ်ားကို ေထာက္႐ႈျခင္း အားျဖင္႕ လူသားတစ္ဦး၏ ေသြးေပါင္ ခ်ိန္သည္ရွိေနက်ဝန္းက်င္တြင္ရွိေနပါက မူမွန္ရွိေနသည္ဟု ယူဆသင္႕ေပသည္။ တစ္ႀကိမ္တည္း တစ္ခါတည္းတိုင္းတာ ျခင္းျဖင္႕အတည္ျပဳကာ အယူအဆမွား ၍ မလိုလားအပ္ေသာ ကုသမႈမ်ားေပး ရန္ မသင္႕ေပ။
အထက္တြင္ေဆြးေႏြးခဲ႕ ေသာ အေျခအေနမ်ားျဖင္႕ ခ်ိန္ကိုက္ ၾကည္႕သင္႕ဥည္။ ဤသို့ တိုင္းတာကိုင္ တြယ္ၾကည္႕ရာတြင္ သတ္မွတ္ထားေသာ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအတြက္ရွိေနက်ထက္ မ်ားေနျခင္းက ရွိေနက်ထက္က်ဆင္း ေလ်ာ႕က်ေနျခင္းက ပိုမိုအျဖစ္မ်ားသည္။ အေပၚေသြးေအာက္ေသြး ႏွစ္မ်ိဳးလံုးက် ေနသလို ႏွစ္မ်ိဳးလံုးတက္ေနျခင္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။
ဤအေျခခံမ်ားကိုသိရွိနားလည္ၿပီး ပါက အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ေသြးေပါင္ ခ်ိန္ႏွင္႕ပတ္သက္ေသာ သိထားသင္႕သည္ မ်ားကို အသိေပးလိုပါသည္။ နဂိုမူလ အခ်ိန္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္ႏွင္႕ေသြးဆံုး ခ်ိန္ဝန္းက်င္တို့တြင္ေျပာင္းလဲတတ္ျခင္း မ်ားကို နားလည္ထားပါက အမ်ိဳးသမီး ထုအတြက္ မ်ားစြာအက်ိဳးရွိႏိုင္သည္ဟု ယူဆပါသည္။ သဘာဝႏွင္႕ဇီဝကမၼလုပ္ေဆာင္ခ်က္ မ်ားကလည္း လူသားမ်ားအေပၚ အကူ အညီ အကာအကြယ္ေပးေလ႕ရွိပါသည္။ ဥပမာ-က်န္းမာေနေသာက်ား/မ အရြယ္ ေကာင္းမ်ားသည္ ေသြးႏွစ္ပုလင္းစာ (၁၀ဝ၀ မီလီလီတာ) ေသြးသြန္ျခင္း။
ေသြးထြက္ျခင္းအေၾကာင္းတစ္ခုခုျဖစ္ ပါက ႐ုတ္တရက္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္မက် ပါ။ ဇီဝကမၼျဖစ္စဥ္မ်ားေၾကာင္႕ေသြးခုန္ ႏႈန္းသာျမန္လာၿပီး တံု့ခံထားႏိုင္သည္။ ၄င္းပမာဏထက္မ်ားမွသာလွ်င္ ေသြး ေပါင္ခ်ိန္က်ေလ႕ရွိပါသည္။ ဤနည္းေသး သည္။ ေဆးပညာရွင္မ်ားအတြက္ မျမင္ ရေသာကိုယ္တြင္းေသြးသြန္၊ ေသြးထြက္ လူနာမ်ားကိုကုသရာတြင္မွားယြင္းတတ္ သည္။တစ္ဖန္ ေသြးတိုးေရာဂါအတြက္ ေသြးတိုးက်ေဆး၊ ဒုတိယအဆင္႕ တစ္ မ်ိဳးမ်ိဳး (အျပင္းစား) (betablockers) ေသာက္သံုးေနသူမ်ားျဖစ္ပါက ထိုင္ လ်က္တစ္ႀကိမ္၊ အိပ္လ်က္တစ္ႀကိမ္ ေလးနာရီမွ ေျခာက္နာရီျခားၿပီးတိုင္း ေနမွသာလွ်င္ အနီးစပ္အေျဖမွန္ကို ရႏိုင္သည္ တစ္မ်ိဳးတည္းတိုင္း႐ံုမွ်ႏွင္႕ မလံုေလာက္ပါ။
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ သိထားသင္႕သည္မ်ား
(၁) ေသြးေပၚ (ဓမၼတာေသြး) ခါ နီးရက္ပိုင္းအလိုတြင္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိတ္မတည္ၿငိမ္မႈမ်ားေၾကာင္႕ေသြးေပါင္ ခ်ခိန္အနည္းငယ္ တက္ေနႏိုင္သည္။
(၂) ေသြးေပၚ (ဓမၼတာေသြး) ေပၚ ေနစဥ္တြင္ နဂိုရွိၿမဲထက္ အနည္းငယ္ က်ႏိုင္သည္။
(၃) ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ႏွလံုး ေရာဂါႏွင္႕နာတာရွည္ေရာဂါမ်ားႏွင္႕ ယွဥ္ တြဲၿပီး နဂိုရွိရင္းထက္က်ေနႏိုင္သည္။
(၄) ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနစဥ္တြင္ ဒုတိယသံုးလ အခ်ိန္ကာလပိုင္းတြင္ ပ႐ိုဂ်က္စ႐ံုးေဟာ္မုန္းမ်ားေၾကာင္႕ ေသြးေၾကာနံရံမ်ားေပ်ာ႕ေပ်ာင္းလာမႈ ေၾကာင္႕ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်ေနတတ္သည္။ အခ်ိဳ႔လူနာမ်ားတြင္ ၉၀/၆၀-၈၀/၅၀ေလာက္အထိေတာင္ေလ်ာ႕က် ႏိုင္သည္။ ကုသမႈေပးရန္ မလိုပါ။
(၅) ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေသြးတိုး ေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ဆိပ္တက္ေရာဂါဟု သတ္မွတ္ရာတြင္ အေထြေထြသတ္မွတ္ ခ်က္ႏွင္႕မတူဘဲ ထူးျခားမႈရွိသည္။ အေထြေထြလူထုအတြက္ ေသြးတိုးရွိေန သည္ဟုယူဆရန္ အေပၚေသြး (၁၄၀) ႏွင္႕အထက္ရွိရပါမည္။ ေအာက္ေသြး (၉၀) ႏွင္႕အထက္ရွိရပါမည္။ ကိုယ္ဝန္ ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ ထိုသို့ မဟုတ္ပါ။ နဂိုရွိရင္းထက္ (သို့မဟုတ္) ကိုယ္ဝန္ရွိခါစ ဗိုက္အပ္ခါစက တိုင္း သည္႕ေသြးေပါင္ခ်ိန္ထက္ အေပၚေသြး (+၃၀) ျဖစ္ေစ၊ ေအာက္ေသြး (+၁၅) ျဖစ္ေစမ်ားေနပါက သတ္မွတ္ထားေသာ ၁၄၀/၉၀ ထက္မေက်ာ္ေစကာမူ ေသြးတိုးဟုယူဆေလ႕ရွိပါသည္။
(၆) ကိုယ္ဝန္ခုနစ္လေက်ာ္မွ လ ေစ႕သည္အထိ ပက္လက္လွန္အေနအ ထားျဖင္႕ေသြးေပါင္ခ်ိန္ တိုင္းပါက ရွိရင္း ထက္ေလ်ာ႕က်ေနတတ္ပါသည္။ အမွန္ မရႏိုင္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၏ (သားအိမ္ ႀကီးထြားမႈ+ ေရျမႊာ+အခ်င္း+သေႏၶသား) အေလးခ်ိန္က ေသြးျပန္ေၾကာမႀကီးကို ဖိေနေသာ ေၾကာင္႕ ႏွလံုးသို့ေသြးျပန္ ပမာဏေလ်ာ႕နည္းၿပီးေသြးေပါင္ခ်ိန္က် ေနတတ္ပါသည္။ (supine Hypotension Syndrome) ဟုေခၚသည္။ ထိုနည္းတူ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီး မ်ားကိုယ္ဝန္လရင္႕စဥ္ပက္လက္လွန္ အိပ္ခ်ိန္ၾကာလွ်င္ မူးေမာ္ၿပီးရင္က်ပ္ တတ္၊ အသက္ရွဴက်ပ္ျဖစ္တတ္သည္။ ေမြးဖြားရန္ ဗိုက္နာေနခ်ိန္တြင္ ဘယ္ဘက္၊ ညာဘက္အေနအထားႏွင္႕ ေနပါက ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်ၿပီးသေႏၶသား ဆီသို့အခ်င္းမွတစ္ဆင္႕ ေသြးပို့လႊတ္ျခင္း နည္းၿပီးသေႏၶသားဒုကၡေရာက္ျခင္း (Fetal Distress) မွ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။ ထံုေဆး၊ ေမ႕ေဆးႏွင္႕ ဗိုက္ခြဲေမြးရန္လို အပ္ေသာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားကိုလည္း ေမ႕ေဆးပါရဂူမ်ားမွ ကေလးေမြးထုတ္ ၿပိးသည္အထိ ဘယ္ဘက္သို့ ေအာက္ခံ ခုတံုးျဖင္႕ အနည္းငယ္ေစာင္းထားေလ႕ရွိ ပါသည္။
(၇) ေသြးဆံုးကိုင္ခ်ိန္ကာလသည္ ေျခာက္လမွ ေျခာက္ႏွစ္ထိ ၾကာျမင္႕ ႏိုင္သည္။ ゞင္းအခ်ိန္ကာလအတြင္း စိတ္ေသာကေရာက္မႈႏွင္႕ အစိုးရိမ္လြန္ မႈအိပ္မေပ်ာ္မႈမ်ားေၾကာင္႕ ယာယီအား ျဖင္႕ေသြးတိုးတက္ေနတတ္သည္။ ေသြးတိုးေရာဂါ၊ အစစ္မဟုတ္ပါ။ ေသြးဆံုးၿပီးပါက ကုသမႈမလိုဘဲ အလိုလို ပံုမွန္ျဖစ္သြားေလ႕ရွိသည္။
(၈) အမ်ိဳးသမီးမ်ားေသြးအားနည္း ျခင္း (Anaemia) ၊ နာတာရွည္ေရာဂါ အေၾကာင္႕ အစားအအိပ္မမွန္ကန္ပါက ေသြးေပါင္ခ်ိန္ေနတတ္ပါသည္။ ဦးေႏွာက္သို့ေသြးျဖန့္ေဝမႈ နည္းပါးျခင္း ထက္ စိတ္ဓာတ္ေၾကာင္႕ မူးေဝျခင္း၊ ခ်ည္႕နဲ့ျခင္းစသည္႕ခံစားမႈမ်ားျဖစ္ေပၚႏိုင္ သည္။ ေနာင္တြင္ ဤသို့ယာယီေသြး ေပါင္ခ်ိန္က်တိုင္း ေရာဂါကဲ႕သို့ ခံစားရ ကာကုသမႈတစ္ခုခုေပးမွသာ ေပ်ာက္ ကင္းသြားေလ႕ရွိပါသည္။
(၉) ေသြးတိုးေရာဂါရွိေနသူမ်ား အျပင္းစားေသြးတိုးက်ေဆးမ်ားႏွင္႕ ကုသမႈခဲယဥ္းေနခ်ိန္တြင္ ထို္င္ရာမွ ႐ုတ္တရက္ထျခင္း၊ အိပ္ရာမွ ႐ုတ္တ ရက္ထျခင္းမ်ားေရွာင္သင္႕ၿပီး တျဖည္း ျဖည္းခ်င္းထသင္႕သည္။ မူးေဝမ်က္လံုး ျပာၿပီး(Postural Hypotension) ျဖစ္တတ္သည္။ ဤသည္တို့က ေသြး တိုး၊ ေသြးက်ေရာဂါအခံရမရွိပဲ အျခား အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင္႕ေသြးေပါင္ ခ်ိန္ ေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင္႕ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါ(သို့မဟုတ္) ယာယီ ေျပာင္းလဲျခင္းအတြက္ စိတ္ပူရန္မလို ပဲ မိသားစုဆရာဝန္မ်ား၊ အထူးကု ဆရာဝန္မ်ားက ၫႊန္းေသာအရံေဆးမ်ား၊ အဟာရမ်ားႏွင္႕ ထိန္းသိမ္းေပးႏိုင္ ေၾကာင္း ေစတနာေကာင္းနွင္႕ က်န္းမာ ေရးအသိပညာေပးလိုက္ရပါသည္။
ေဒါက္တာျမင့္ ေမာင္ေမာင္